Vieiros

Non esquezamos nunca que o que trouxo aquel golpe, o fascismo español, foi un réxime ilexítimo, un estado de excepción permanente, de guerra manifesta ou encuberta contra a propia poboación, prolongada durante medio século. Aqueles "imperialistas fracasados", como lles chamou Castelao, adestrados na guerra colonial, dirixiron o punto de mira das súas armas cara ao propio país para conquistalo e coa confesa intención de "aniquilar a media España" se for preciso para arrincar de raíz a memoria da liberdade. Non esquezamos nunca que aquel golpe, e polo tanto o réxime que instaurou, foi un acto de alta traizón. Entre os primeiros asasinados en Galicia polos golpistas atopábanse os gobernadores civís das catro provincias e os principais alcaldes e representantes do pobo, mais tamén os primeiros mandos militares, que podemos encarnar na figura exemplar do xeneral gobernador militar Caridad Pita, que morreu berrando "Viva a República!" diante do pelotón de fusilamento. Non esquezamos nunca que o propósito do golpe e o réxime de terror que lle seguiu tiña por obxecto, como recollen as instrucións dos golpistas, decimar a poboación republicana, eliminar ás persoas que se significaran polos seus ideais democráticos e liberadores, o que os represores denominaban como decisiva proba acusatoria "o ter ideas avanzadas". Así, nesa cacería humana que foi a guerra en Galicia, actuaron con especial asañamento contra traballadores e campesiños afiliados a sindicatos, ateneos ou organizacións solidarias, e cos homes e mulleres que exercían o maxisterio e eran vistas como as luces da República. Non esquezamos nunca que as dimensións da represión, continuada de xeito inmisericorde despois da guerra, co seu ronsel de execucións, campos de concentración e exilio, permítenos falar, na súa escala, dun "holocausto español", pois había unha clara vontade e unha arañeira de procedementos especiais para eliminar a poboación "desafecta" co fascismo. Non esquezamos nunca que o denominado alzamento militar do 18 de xullo, ese acto de alta traizón, foi parte dunha conspiración entrenzada dende o comezo do réxime democrático do 14 de abril de 1931 e que os seus protagonistas contaron sempre coa complicidade e apoio do fascismo italiano e do nazismo alemán, de Mussolini e Hitler. Non esquezamos endexamais que a resistencia que o pobo presentou foi un exemplo que conmoveu o mundo. Así que non se trata soamente de condenar o fascismo, a destrución da legalidade democrática republicana e a dictadura que estragou a vida de xeracións, senón tamén de facer a elemental xustiza de repoñer a verdade, de dar a coñecer a épica democrática, de liberar a Historia das mans dos "secuestradores do pasado", e sobre todo de devolver á luz, ao lugar da honra colectiva, os nomes espoliados, os de aqueles que sendo o mellor da humanidade foron tratados como alimarias.

Volven os nomes. Cada un deles ten a forma dunha barca, a caligrafía dun ronsel na ardora.

Ao longo da historia, o mar foi para nós o primeiro dos camiños. O camiño do sustento, a xenerosa despensa. O camiño da emigración e do comercio. O camiño das ideas e das innovacións culturais. Podemos dicir que Galicia nunca estivo rodeada polo mar, senón arrolada polo mar, liberada polos camiños e eidos do mar. O mar, nos tempos escuros, estivo estreitamente vixiado. O mar sempre foi tratado como un sospeitoso. O retrouso do mar, a súa linguaxe secreta, é un convite sempre a recomezar. A arquitectura máis fermosa creada polo ser humano é a dos barcos. Esa é tamén a forma que adoita ter a memoria cando quere avanzar, cando a memoria se sitúa no chamado "círculo de iluminación", visíbeis como astros os soños compartidos, e pon rumbo a esperanza.

Si. Volven os barcos. Volven os compañeiros, Liberdade!