Vieiros

Todo o que vén de África ollámolo sempre cunha certa condescendencia, con actitude perdoavidas, como se a contemplación dos seus froitos fose un acto xeneroso que ofrecemos desde unha condición superior por occidental. No caso do cinema o problema é aínda maior: é como se o continente enteiro non existise. Certo que as dificultades económicas e de desenvolvemento nas que vive a maior parte dos seus países non alimenta unha gran produción, pero si temos noticia ocasional de algúns autores cuxa obra non é quen de cruzar o estreito de Xibraltar. Vivimos de costas á África, tamén no que se refire ao audiovisual; é por iso que non foi até o 2004 con "Moolaadé" que chegou a estrearse comercialmente en España unha película do gran pai Ousmane Sembene, ignorando o traballo de quen fixo obras tan estimábeis como "Mandabi", "Ceddo" ou "Campos de Thiaroye". Á lista de nomes insuficientemente coñecidos podemos arrimarlle os nomes de Djibril Diop Mambety, Idrissa Ouedraogo ou Soulemayne Cissé, e tamén, por suposto, o de Abderrahmane Sissako, que despois de A vida sobre a terra e Heremakono (Agardando pola felicidade) proporciónanos agora o que será un dos dous ou tres títulos máis importantes deste ano, a excepcional, valente e necesaria "Bamako", unha das "perlas" do Zabaltegi.

Bamako é no esencial un filme de xuízos. O que sorprende é a identidade dos acusados: as institucións internacionais como o Banco Mundial ou o Fondo Monetario Internacional que son en boa parte responsábeis do desastre africano. A voz de Sissako asoma poderosa e contundente, expresando verdades incuestionábeis que deberan chegar aos oídos de todo o mundo. Pero Sissako non é Ken Loach, así que a súa capacidade mitineira vén ademais acompañada de puro cinema, cunha liberdade expresiva que lle permite incorporar escenas tan marcianas e ao mesmo tempo tan metaforicamente valiosas como a do western bizarro que protagoniza un inesperado Danny Glover. É imposíbel non vencellar "Bamako" con "Babel", pois ambas coincidiron agora no certame donostiarra igual que en maio ocuparon cadansúa sesión do festival de Cannes, e a verdade é que o "Babel" de González Iñárritu non pasa de ser unha trapalallada de biberón comparada coa ousadía grandiosa amosada polo director mauritano afincado en Malí. González Iñárritu e o seu guionista Guillermo Arriaga entremesturan historias enfiadas polo pelo dun carneiro chegando a estremos case ridículos; para eles a expresión do mundo globalizado actual é unha suma de casualidades tan nefastas como inofensivas, a expresión fílmica do coñecido dito sobre o aleteo dunha bolboreta que acaba provocando unha tormenta. Sissako, porén, larga un torpedo contra os alicerces do sistema e faino armado dun talento colosal, construíndo unha peza brillante sen data de caducidade, afastada desa habitual imaxe dorosa e pasiva como a que nos ofreceu hai só uns días Marion Hansel. O mellor que vimos e veremos neste festival, poden estar seguros.

Cóntao con frecuencia Alejandro Jodorowsky. Un mozo crea un haiku que di Unha bolboreta / quítolle ás ás / e vólvese pemento, e o seu mestre corríxeo de inmediato: o verdadeiro haiku debe ser Un pemento / póñolle unhas ás / e vólvese bolboreta, pois o acto creativo debe construír, nunca destruír. Algo diso hai en Hana, do xaponés Hirokazu Kore-eda, unha das poucas esperanzas que nos quedaban dentro da sección oficial. A historia do samurai algo covarde e pouco hábil coa espada que debe vingar a morte do pai é de seu ben suxestiva, e vai alimentada por interesantes ideas como o das relacións paternofiliais, a verdade e a súa representación ou o valor de educar. Para ser sinceros é un chisco longa e non pasará á eternidade como un prodixio narrativo; cabe lamentar ademais a absoluta ausencia de sofisticación e atrevemento por parte de Kore-eda como director, pero en calquera caso é o máis parecido a unha boa película de ficción que levamos visto nestes días a concurso. Unha marabilla comparada con Las vidas de Celia, de Antonio Chavarrías, un thriller casposo horrorosamente escrito e peor filmado con Najwa Nimri e Luis Tosar no reparto.