Vieiros

Da teoría á cara
Hai un ano e con bastante traballo, en Implicadas/os no Desenvolvemento preparamos unha exposición sobre diferentes temas relacionados coa pobreza. A exposición ten dez paneis e cada un creo que nos marcou profundamente. Un dos paneis, elaborado en colaboración con Intermón/OXFAM, trata dos medicamentos e da batalla polos xenéricos que se loita na Organización Mundial do Comercio (comercio coa saúde).

O tema da SIDA agrava o asunto ata a inhumanidade máis absoluta. A India é o país con máis casos en número. Polo menos ata que a China comece a contar os seus. As grandes farmacéuticas non queren ceder os seus ingresos gracias aos cales moitos señores en Europa e Estados Unidos (algunha señora tamén, pero xa sabemos que nos postos de dirección tocamos a moito menos) teñen chalés, varios coches e van de vacacións ao Caribe. Seguramente tamén dan para obras de caridade, que boíños. Na teoría iso de recoñecer o dereito á patente é moi bonito. Pero na práctica todo iso ten cara.

A de Kanahi, sen ir máis lonxe. Seropositiva, contaxiada polo seu home, como a gran maioría das mulleres indias seropositivas, onde o contaxio por relacións sexuais heterosexuais é a vía máis importante e onde se arranxan matrimonios con homes infectados poñendo a sentencia de morte sobre a rapaza. O centro máis próximo para tratamento antirretroviral é Chennai (a sete horas en coche de Tiruchi) e nos hospitais nin sequera lles dan antibióticos ás persoas seropositivas. Para que? Hai necesidades máis urxentes e moito estigma social.

Moitas veces penso cando se debate a axuda que as persoas a través das ONGDs ou os gobernos dan ao desenvolvemento, que o problema non é dar senón deixar de ter, deixar de gañar a costa da explotación doutros seres humanos.


A escola de Kumbakonam

Todo o mundo está aterrado polo incendio de Kumbakonam. Na prensa fotos de corpos calcinados. Iso pode verse, unhas mulleres espidas que protestaron por unha violación non, claro.

Agora hai revisión das escolas. Hai que recadar cartos para quitar os tellados de palla, para poñer en marcha as normas antiincendios. Beema Nagar, un dos suburbios do noso proxecto, aparece no xornal se cadra por primeira vez na súa historia. Non só a escola é de palla, tódalas casas nas que entro son de palla. Todas poderían arder.
Sen embargo, hai un teito de palla moito peor nas escolas, o maldito ignífugo. Nenas e nenos de quinto de primaria que non saben ler (onte fixemos un exame improvisado de rúa), nenas ás que os pais non deixan ir ao colexio a unha certa idade, traballo nas fábricas, coidado da familia, nenas ás que lles preguntas qué queren ser de maiores e contestan que non saben ou que amas de casa, adolescentes analfabetas que agardan casar. Ese teito dóeme tanto como os corpos calcinados. Porque, con tódolos meus respectos á dor das familias, estes corpos están vivos. Cada vez que unha nena me di que quere ser médica, ou farmacéutica, ou unha pequecha de nove anos que quere montar a súa propia empresa, acendo unha lapa de esperanza. Debaixo dese teito o cadáver da pobreza e do patriarcado. Que saia nos xornais.


Falar por falar

Non hai nada máis inocuo ca falar por falar. Mais hai contextos en que iso cambia. Por unha banda aquí falar por falar é o exercicio nacional, nas paradas dos buses, nos trens, na rúa, a xente fala como se se coñecese de toda a vida, fanse preguntas do máis privado sen máis. Pero hai que coñecer as normas. E as normas teñen que ver, cómo non, con homes e mulleres.

Coas mulleres unha pode falar de todo. Eu cheguei á conclusión hai tempo de que non importa moito o que se conte, por iso agora nesas interaccións invento historias sobre min mesma e as miñas circunstancias e só nalgún momento de pouca lucidez conto a verdade agochada —que son estranxeira—. Pero o sentido de supervivencia agudízaseme cando no tren tres homes intentan entablar conversa comigo. De Tiruchi a Bangalore. No medio da noite nove horas. "Es de Bangalore?". "Si". Contesto. "A que hora chega o tren?". "Ás seis e dez" contesto. E corto a conversa regresando ao meu libro sobre os efectos do Depo-Provera. Eles roncan a noite toda. Mentres roncan non fan outra cousa, así que eu durmo tamén.


Na miña terra natal

A min gustaríame terlle máis estima a Tamil Nadu. E téñolle moita, que conste. Para entendérmonos rápido, Tamil Nadu é ao sur da India o que Cataluña ao estado español. É un Estado con conciencia nacional profunda, cunha lingua milenaria, conservada con orgullo, unha tradición propia en case todo, desde os nomes propios ata os santos e deuses.

Será por iso que á miña familia tamil lle amola tanto o meu vínculo con Karnataka, o conservador reduto, a lingua inzada do sánscrito invasor do norte. Karnataka, tamén, o estado onde botei tanto tempo traballando con ONGs locais, antes de IND e despois. Loitando con matrimonios arranxados e aire que abafa.

Aínda así, o vínculo, polo idioma, que falo e leo con certa axilidade, polo meu aspecto, de kannadiga, ata a dona da cabina de teléfonos de Tiruchi asumiu que esa era a miña orixe sen eu dicir palabra. Hoxe, no tren desde Bangalore a Davanagere, nas oito horas de terceira clase-o-asento-roendo-o-cu, a xente por riba dunha, escoitaba falar e miraba pola ventá esa paisaxe tan característica de Karnataka no monzón, o vermello intenso e o verde, de cando en vez un cumio de penedos. Porque ás veces non se quere a quen se debería. Que llelo digan ás heroínas das películas indias, aínda que esas, polo xeral, volven ao rego ao final da sesión.


Visitas

De visita son estes días. Vinai é o noso consultor e tamén amigo, o que implica unha longa lista de visitas familiares onde me sinto unha planta de invernadoiro, o peixe na peixeira, o mono no zoo. Amólame profundamente esta exhibición, eu que son tan dada á intimidade. Pero sei que ten importancia para quen me observa, para quen me mostra. E aló fico, de convidada, as mulleres na cociña falando das miñas vicisitudes, demasiado galiñeiro para min, bebés aos que hai que facerlles mecos e eu non lles miro moito a cara (son desnaturalizada para os lactantes), non falemos de collelos en brazos.

Cando saio con alivio da casa dalgunha cuñada-irmá-curmá, o que sexa, paramos mercar doces e "kara" (unha especie de combinado de froitos secos e cereais, picantes). A min gústame moito o "burfi" pero os meus ollos quedan fixos nos "pedas", que sempre me devolven a un libro marabilloso que traducín hai tempo, "Entre o costume e a ruptura". Venme á mente, Mala, unha das protagonistas, que pensa na pegada da súa mai ao facer os "pedas" e eu penso sempre nela agora cada vez que vexo un. Acendendo a lapa da sensibilidade a literatura, convivindo connosco máis vivas cás persoas ás que lles fago visitas.


Soa ante os ¿perigos?

No meu contorno de Karnataka, a idea de que alguén e en especial unha muller poida vivir soa, viaxar soa, gozar da soidade, resulta unha excentricidade. Despois de dez anos son as mesmas preguntas as que unha ten que contestar. Non podo evitar que me resulte irritante.

Pero ao tempo entendo o contexto. Porque aquí o feito de que unha muller vaia soa a calquera sitio é un acto heróico. Non só polos potenciais perigos que como xa comentei noutras ocasións son reais senón tamén polo que eu chamo a "programación do medo". O mundo aí fóra da casa está cheo de perigos. Esa é a mensaxe desde nenas. E a mensaxe entra na médula.

Eu, que non teño esa programación tan gravada no disco duro, teño quedado soa en edificios no medio da nada meses e meses, en pisos e oficinas de proxectos, e admito que a angustia chegou a invadirme nalgún caso pola insistencia de que algo terrible lle ten que pasar a unha por estar soa. Bandas de bandidos que de repente estaban soltos pola vila adiante, os animais perigosos (serpes, escorpións, pero sobre todo seres humanos do xénero masculino)... Unha ten que intentar manter a cabeza fría e usar tódalas armas para desmontar tanta programación, porque este CD ten virus dos gordos, dos que queren facer de nós, as mulleres, uns animais mansiños e condescendentes, tremelicando de medo fóra do noso reino (a cociña) e do noso contorno (o fogar). Éntrame a carraxe, que é un bo antivirus, e con ela o pequeno valor de seguirme reafirmando tamén aquí, neste contexto abafante.